Έβρος

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Γιος του βασιλιά της Θράκης Κάσσανδρου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Έ. συκοφαντήθηκε από τη μητριά του στον πατέρα του ότι επιχείρησε να τη βιάσει και αναγκάστηκε, για να αποφύγει την τιμωρία, να πέσει στα νερά του ποταμού της Θράκης Ρόμβου και να βρει τραγικό θάνατο από πνιγμό. Εκτός από τον μύθο αυτό, που εξηγεί τη μετονομασία του Ρόμβου σε Έ., με τον ποταμό συνδέεται και ο μύθος του Ορφέα, σύμφωνα με τον οποίο ο θείος ποιητής κατασπαράχθηκε από τις Μαινάδες, που πέταξαν ύστερα το κεφάλι του στον ποταμό.

II

Ποταμός (480 χλμ.) της Βαλκανικής χερσονήσου –στα βουλγαρικά ονομάζεται Μαρίτσα και στα τουρκικά Μέριτς–, ο μεγαλύτερος σε μήκος (τα 204 χλμ. ρέουν σε ελληνικό έδαφος) και σε λεκάνη απορροής (52.900 τ. χλμ. από τα οποία 3.340 σε ελληνικό έδαφος). Στο μεγαλύτερο μήκος του ο Έ. διατρέχει μέσα στο βουλγαρικό έδαφος (312 χλμ.). Με τη συνθήκη της Λοζάνης (1923) αποτελεί την οροθετική γραμμή Ελλάδας - Τουρκίας (εκτός του τριγώνου του Καραγάτς).

Πηγάζει από τις βορειοανατολικές πλαγιές του ορεινού συγκροτήματος Ρίλα της Βουλγαρίας και συγκεκριμένα από το όρος Μουσαλά (2.925 μ.), το ψηλότερο της Βαλκανικής. Στην αρχή ρέει ορμητικός προς τα Α και ύστερα ήρεμος διασχίζει κατά μήκος την πλατιά λεκάνη της Ανατολικής Ρωμυλίας, μεταξύ Αίμου και Ροδόπης, ενώ δέχεται πλήθος παραποτάμων με τα νερά και των δύο ορεινών όγκων. Διέρχεται από τις πόλεις της Βουλγαρίας Παζαρτζίκ, Πλόβντιβ (Φιλιππούπολη), Ντιμίτροφγκραντ και λίγο μετά, στη συμβολή του με τον παραπόταμο Σάζλικα, στρέφεται προς τα ΝΑ. Συνεχίζοντας περνά από τις πόλεις Χαρμανλί, Σβίλενγκραντ, καθορίζει για περίπου 15 χλμ. την ελληνοβουλγαρική μεθόριο και εισέρχεται στη Θράκη σχηματίζοντας την ελληνοτουρκική μεθόριο. Κοντά στην Αδριανούπολη δέχεται τους κυριότερους παραποτάμους του, Τούντζα από τα Β και Άρδα από τα Δ, τρέπεται ύστερα προς τα Ν και τα ΝΔ, δέχεται κοντά στο Διδυμότειχο τα νερά του Ερυθροπόταμου από τα Δ και του Εργίνη από τα Α και κατευθύνεται προς τα Ν. Εκβάλλει στον ανοιχτό κόλπο του Αίνου (Θρακικό πέλαγος), σχηματίζοντας μέσα στο ελληνικό έδαφος μεγάλο, μακρύ και βαλτώδες δέλτα.

Δέλτα του Έ. Περιλαμβάνει τις παράκτιες λίμνες Σκέπη και Νυμφών και τις λιμνοθάλασσες Παλούκια, Δράνα και Λακί. Αποτελείται από μία ποικιλία βιοτόπων, όπως αμμώδεις νησίδες στη θάλασσα, θίνες, αλοφυτικά έλη, υφάλμυρες λιμνοθάλασσες και αλίπεδα, διάσπαρτες περιοχές γλυκού νερού πλαισιωμένες από βάλτους και καλαμιώνες, τον ποταμό, λιβάδια και εποχιακά έλη. Το Δέλτα του Έ. έχει έκταση περίπου 150.000 στρέμματα.

Τα 80.000 από αυτά αποτελούν την έκταση που έχει ενταχθεί –ήδη από το 1971– στη διεθνή σύμβαση Ramsar, η οποία αφορά την προστασία υγροτόπων διεθνούς σημασίας, ειδικά ως βιότοπους άγριων πουλιών. Συγκεκριμένα, στο Δέλτα του Έ. –έναν ιδιαίτερα σημαντικό υγρότοπο– έχουν καταμετρηθεί 304 είδη πουλιών, σε σύνολο 408 ειδών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί δε πως το Δέλτα του Έ. χρησιμεύει ως σταθμός διαχείμασης ή ενδιάμεσος σταθμός μεταναστευτικών πουλιών, αλλά επίσης και ως τόπος αναπαραγωγής σπάνιων και απειλούμενων ειδών πτηνών. Επίσης, χάρη στην ιδανική θέση του Δέλτα μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, εμφανίζονται εκεί διάφορα είδη πουλιών, τα οποία είτε δεν απαντώνται καθόλου είτε απαντώνται πολύ σπάνια στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο. Επίσης, στον ποταμό και στο Δέλτα υπάρχουν 45 διαφορετικά είδη ψαριών, από τα οποία άλλα είναι του γλυκού νερού και άλλα θαλασσινά. Η πολιτική διαχείρισης του υγροτόπου του Δέλτα εστιάζεται κυρίως στον έλεγχο της αλιείας και της βόσκησης, όπως επίσης και στον αυστηρό έλεγχο της θήρας στην περιοχή, τμήμα της οποίας έχει κηρυχθεί καταφύγιο θηραμάτων. Στην περιοχή του Δέλτα η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης έχει ιδρύσει βιολογικό σταθμό.

Ο Έβρος αποτελεί τη μεθοριακή γραμμή μεταξύ της χώρας μας και της Τουρκίας, από το 1923 (φωτ. ΑΠΕ).

III

(Ebro). Ποταμός (925 χλμ.) της Ιβηρικής χερσονήσου, ο μεγαλύτερος που ρέει εξ ολοκλήρου στο ισπανικό έδαφος. Η ονομασία του στα αρχαία ελληνικά ήταν Ίβηρ. Ο Έ. πηγάζει από την κορυφή Πένια Λάμπρα (2.001 μ.) των Κανταβρικών ορέων και διαρρέει με κύρια κατεύθυνση προς τα ΒΔ-ΝΑ τη βόρεια Ισπανία. Μεγάλο τμήμα του ρου του διασχίζει το αραγονικό βαθύπεδο, που χωρίζει τα Πυρηναία από τα Ιβηρικά Όρη, και τερματίζει στην παράκτια καταλανική ορεινή αλυσίδα. Στα τελευταία αυτά ανάγλυφα ο ποταμός αναγκάζεται να ανοίξει με δυσκολία δίοδο προτού εκβάλλει, με ένα πλατύ δέλτα στο οποίο έχουν κατασκευαστεί διώρυγες, στο ακρωτήριο Τορτόζα στη Μεσόγειο.

Ο Έ., του οποίου η λεκάνη απορροής έχει έκταση 85.000 τ. χλμ., χαρακτηρίζεται από αρκετά ακανόνιστη παροχή βροχερού ή χιονοβροχερού τύπου με πλημμύρες κατά τις ανοιξιάτικες ή φθινοπωρινές βροχές. Δέχεται τα νερά πολλών παραποτάμων. Πλουσιότεροι σε νερά είναι εκείνοι που κατεβαίνουν στις πλαγιές των Πυρηναίων, στις οποίες παρατηρούνται άφθονες βροχοπτώσεις (Αραγκόν, Γκάλιεγκο και προπάντων ο Σέγκρε, που είναι και ο κυριότερος παραπόταμός του), ενώ εκείνοι που κατεβαίνουν από τα Ιβηρικά Όρη (Χαλόν, Ουέρβα, Μαρτίν, Γκουανταλούπε) είναι μικρότεροι και με λιγότερο όγκο νερού.

Οι ισχυρές εποχιακές μεταβολές παροχής και ο ακανόνιστος ρους εμποδίζουν την εκμετάλλευση του ποταμού ως οδού ναυσιπλοΐας, εκτός από ένα μικρό τμήμα περίπου 30 χλμ. από τις εκβολές του. Αντίθετα, τα νερά του Έ. χρησιμοποιούνται ευρύτατα για αρδευτικούς σκοπούς ύστερα από την κατασκευή πολλαπλών διωρύγων (από τις οποίες σπουδαιότερη είναι η Αυτοκρατορική διώρυγα της Αραγονίας που βρίσκεται στα μέσα του ρου του ποταμού) και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο Έ. περνά από διάφορες σημαντικές πόλεις όπως οι Μιράντα ντελ Έβρο, Λογκρόνιο, Καλαόρα, Σαραγόσα και Τορτόζα.

Ο ισπανικός ποταμός Έβρος στην Σαραγόσα. Οι αρχαίοι τον ονόμαζαν Ίβηρα.